กระชาย (Finger root)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Boesenbergia rotunda(L.) Mansf.
ชื่อท้องถิ่น กะแอน ละแอน (ภาคเหนือ) ว่านพระอาทิตย์ (กรุงเทพฯ) ขิงทราย (อิสาน)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ กระชายเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียใต้ กระชายเป็นไม้ล้มลุก สูงราว 1-2 ศอก มีลำต้นใต้ดินเรียกเหง้า มีราก ทรงกระบอกปลายแหลมจำนวนมากรวมติดอยู่ที่เหง้าเป็นกระจุก เนื้อในรากละเอียด มีสีเหลือง มีกลิ่นเฉพาะ กาบใบสีแดงเรื่อ ใบใหญ่ยาวรีปลายแหลม ดอกเป็นช่อ สีขาวอมชมพู
การขยายพันธุ์ ขยายพันธุ์โดยใช้เหง้า กระชายชอบดินร่วนปนทรายไม่ชอบดินแฉะ ต้องการแค่ปริมาณน้ำฝนตามธรรมชาติ ฤดูที่เหมาะกับการปลูกคือปลายฤดูแล้ง กระชายเป็นพืชสมุนไพรที่นิยมปลูกตามบ้านเรือนทั่วไป
ส่วนที่นำมาใช้ ในประเทศไทยใช้เหง้าใต้ดินและรากมาปรุงเป็นอาหาร และยา มีอยู่ 3 ชนิดคือ กระชาย (เหลือง) กระชายแดง และ กระชายดำ กระชายดำและกระชายแดงเป็นพืชจำพวก species เดียวกันแต่เป็นพืชต่างชนิดกันและมีฤทธิ์ทางยาต่างกันเล็กน้อยคือกระชายแดงจะมีกาบสีแดงเข้มกว่าระชายเหลือง ส่วนกระชายดำเป็นพืชวงศ์ขิงเช่นกันแต่อยู่ในตระกูลเปราะหอม และนำไปใช้ประกอบอาหารช่วยดับกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์ ,ช่วยไล่แมลงโดยใช้ ข่า ตะไคร้ หอมแดง ใบสะเดาแก่ นำมาตำรวมกันผสมกับน้ำฉีดพ่นบริเวณที่มีแมลงรบกวน, ในประเทศจีนมีรายงานการใช้กระชายเป็นยา ในประเทศเวียดนามใช้กระชายในการปรุงอาหาร
คุณประโยชน์มากมายยกมาบางส่วน สรรพคุณสมกับที่เป็นราชาแห่งสมุนไพรไทย
- ช่วยบำรุงร่างกายเป็นยาอายุวัฒนะ
- ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย
- กระชายเหลืองสรรพคุณช่วยแก้ลมวิงเวียนแน่นหน้าอก
- ช่วยบำรุงกำลัง
- ช่วยบำรุงกระดูกช่วยทำให้กระดูกไม่เปราะบาง
- ช่วยปรับสมดุลของฮอร์โมนต่างๆในร่างกาย
- ช่วยบำรุงสมองเพราะช่วยทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองส่วนกลางได้ดีมากขึ้น
- ช่วยปรับสมดุลของความดันโลหิตในร่างกาย ช่วยลดความดันโลหิตเมื่อความดันโลหิตสูง และเมื่อความดันโลหิตต่ำก็จะช่วยทำให้ความดันเพิ่มขึ้นจนเป็นปกติ
- ช่วยอาการท้องร่วงท้องเดิน
- เป็นยาขับปัสสาวะ แก้อาการปัสสาวะพิการ
- ช่วยบำรุงตับและไตให้แร็งแรง
- ช่วยรักษาโรคไต ช่วยทำให้ไตทำงานได้ดียิ่งขึ้น
- ช่วยป้องกันไทรอยด์เป็นพิษ
- ช่วยรักษาอาการกระเพาะปัสสาวะเกร็ง (กรณีนี้อาจจะต้องรับประทานร่วมกับเม็ดบัวต้ม)
- ช่วยแก้อาการไส้เลื่อนในเพศชาย
- ช่วยควบคุมไม่ให้ต่อมลูกหมากโต
- ช่วยบำรุงมดลูกของสตรีป้องกันไม่ให้มดลูกโต
- แก้อาการตกขาว ช่วยขับระดูขาวของสตรี
- ช่วยขับน้ำคาวปลาของสตรีหลังคลอดบุตร
- ช่วยบำรุงเส้นเอ็นให้แข็งแรง
วิธีนำไปใช้ 1. หัวเชื้อน้ำกระชายปั่น นำกระชายมาล้างให้สะอาดแช่น้ำเกลือทิ้งไว้ 10 นาทีเพื่อล้างไข่พยาธิ (กระชาย 1 ขีดต่อน้ำ 3 แก้วปั่น กรองเอาแต่น้ำส่วนกากทิ้งไป อย่าปั่นนานควรปั่นกับน้ำเย็นจะได้ไม่เสียคุณค่าอาหาร นำมากรองด้วยผ้าขาวกับกระชอนแล้วรอให้น้ำตกตะกอนก่อนนำน้ำมาใช้ จะได้น้ำหัวเชื้อน้ำกระชายเก็บใส่ตู้เย็นเก็บไว้ได้เป็นอาทิตย์ เวลารับประทานใช้หัวเชื้อครึ่งแก้ว เติมน้ำต้มสุกครึ่งแก้ว น้ำผึ้ง 1-2 ช้อนชา น้ำมะนาว 1 ลูก คนให้เข้ากันแล้วดื่มทันที เวลาเช้า – เย็น
ข้อควรระวังในการนำกระชายไปใช้
- หัวเชื้อน้ำกระชายปั่นอย่าดื่มเพียวๆ ควรผสมน้ำผลไม้หรือน้ำต้มสุก น้ำผึ้ง น้ำมะนาว เพื่อต้องการน้ำตาลไปหมักกับกระชาย
- น้ำกระชายมีฤทธิ์ร้อน หากดื่มมากจะทำให้ร้อนใน เริ่มต้นควรทดลองผสมน้ำกระชายประมาณ 100 มิลลิลิตร(ประมาณครึ่งแก้ว) ผสมกับน้ำอุ่นหรือน้ำผลไม้ตามชอบ
- หากดื่มติดกัน 3 – 4 วันแล้ว ไม่มีอาการร้อนใน ก็สามารถเพิ่มปริมาณเป็น 150-200 มิลลิลิตร(1 แก้ว) สามารถผสมน้ำใบบัวบกหรือโหรพา โดยที่ไม่ได้ลดประสิทธิภาพของคุณประโยชน์ของน้ำกระชายลดลง
ขอบคุณข้อมูลจาก เพจมูลนิธิหมอชาวบ้าน , เวบไซต์เทคโนโลยีชาวบ้าน
เรียบเรียงข้อมูลโดย www.herbaltreatmentguru.com